Chuyển đổi số đối mặt với tính trạng thiếu nhân lực.

Nhiều doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong nỗ lực chuyển sang số hóa – chuyển đổi số tại nơi làm việc của họ và vấn đề nhiều doanh nghiệp đang phải đối mặt là tình trạng thiếu nhân lực.

Giờ đây, ngay cả Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng khẳng định rằng, chuyển đổi số có ý nghĩa sống còn trong việc tạo độnga lực mạnh mẽ cho đổi mới sáng tạo, đặt nền móng cho một nền kinh tế hiện đại. Trong những năm trước khi đại dịch Covid19 bùng phát, chỉ có khoảng 20% doanh nghiệp thực sự quan tâm đến việc số hóa học động của họ. Tuy nhiên, bối cảnh hậu đại dịch đang buộc hầu hết các doanh nghiệp chuyển sang công nghệ mới nhất và đổi mới phương pháp làm việc của họ.

Thiếu nguồn nhân lực

Tại diễn đàn đổi mới sáng tạo công nghiệp lần thứ nhất được tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh, ông Mai Hữu Tín, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Đầu tư U&I thừa nhận rằng, để đưa doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu cần phải đổi mới toàn bộ ngành. Để làm được điều này, cần xác định công đoàn tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất thông minh.

Ông Tín cũng cho rằng chất lượng nguồn nhân lực của Việt Nam ở bậc cao đẳng còn rất thấp. Vì vật, văn hóa đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp và chất lượng nguồn nhân lực phải được coi trọng. Ông Tín chia sẻ, ngay cả trong lĩnh vực tư vấn doanh nghiệp, về lý thuyết ai cũng có thể đọc và hiểu nhưng thực tế điều này rất khó vận hành nên cần có những thay đổi để mang lại sự tăng trưởng cho doanh nghiệp.

Một số khó khăn vướng mắc của cộng đồng doanh nghiệp cũng được ghi nhận và thảo luận tại diễn đàn vừa qua. Ông Đỗ Phước Tống, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cơ Khí Duy Khánh cho biết công ty của ông đã tiến tới chuyển đổi kỹ thuật số cách đây 7 năm nhưng cho đến nay, họ vẫn chưa hài lòng với tình trạng hiện tại của doanh nghiệp. Vì vậy cần phải làm nhiều hơn nữa để tăng cường chuyển đổi số trong môi trường làm việc.

Hiện nay, một trong những thách thức chính mà các doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) phải đối mặt trong nỗ lực chuyển đổi số và đưa công nghệ phù hợp vào hoạt động sản xuất là sự thiếu hụt trầm trọng về nguồn nhân lực. Một số ngành cơ khí chạy theo tỷ suất lợi nhuận thấp, không đủ dòng vốn đầu tư nên không thể chuyển hẳn sang giai đoạn chuyển đổi số bởi vì thiếu vốn cho nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn. Đại diện một doanh nghiệp cho biết, họ đã đầu tư 10.000 USD cho hệ thống số trong công ty nhưng chi phí bảo trì hệ thống này lên tới 10%/năm. Vì việc thu thập dữ liệu tốt đòi hỏi nhân viên vận hành có trình độ, nên việc vận hành hệ thống này trở nên khó khăn, đại diện công ty và đối tác của ông đã làm việc cả ngày lẫn đêm để duy trì và giữ cho hệ thống số hoạt động tốt. 

Rõ ràng, chuyển đổi số không phải là bước đi dễ dàng đối với doanh nghiệp, kể cả với những doanh nghiệp đang hoạt động tại các thành phố lớn như thành phố Hồ Chí Minh. Khó khăn không chỉ nằm ở riêng doanh nghiệp mà còn là vấn đề tìm kiếm một đơn vị tư vấn và đưa ra giải pháp phù hợp, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp sản xuất. Khó khăn chung được nhiều doanh nghiệp thuộc Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM chỉ ra là quá trình tìm kiếm đơn vị tư vấn, cung cấp giải pháp số phù hợp. Các nhà tư vấn thường không hiểu các phương thức hoạt động của một doanh nghiệp nên họ có xu hướng cung cấp cùng một giải pháp cho từng nhóm ngành, ngay cả khi các vấn đề khác nhau. 

Còn quá nhiều khó khăn dẫn đến nhiều thất bại trong quá trình chuyển đổi số. Một số báo cáo cho thấy có tới 70% doanh nghiệp áp dụng chuyển đổi kỹ thuật số cho đến nay đã thất bại trong nỗ lực của họ.

Những thách thức và thất bại trong chuyển đổi số khiến việc thúc đẩy các ý tưởng đổi mới sáng tạo và đưa công nghệ vào quy trình sản xuất của doanh nghiệp Việt Nam gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, theo PSG. TS Nguyễn Anh Thi, Trưởng Ban Quản lý Khu Công nghệ cao TP. HCM, quá trình này cũng đang cho thấy là một thách thức lớn đối với một số doanh nghiệp trên toàn cầu. Theo báo cáo của Innosight, khoảng 75% doanh nghiệp trong Chỉ số chứng khoán 500 (S&P 500) của Standard & Poor tại Mỹ sẽ bị thay thế vào năm 2027 do thiếu đổi mới về công nghệ. 

Những thách thức trong chuyển đổi số

Các doanh nghiệp đang nhanh chóng nhận ra rằng chuyển đổi số là một quá trình rất khó và phức tạp. Do đó, điều cần thiết bây giờ là cách đơn giản hóa quá trình chuyển đổi số để nhiều doanh nghiệp có thể áp dụng nó mà không cảm thấy căng thẳng khi thay đổi. Bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Điều hành Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế Tư nhân kể lại hai trường hợp chuyển đổi số tại các doanh nghiệp minh họa rõ cho quan điểm này.

Điển hình đầu tiên là tỉnh Quảng Ninh – nơi trở thành tỉnh đi đầu trong việc thiết lập thành công chính quyền số. Bà Thủy kể lại, khi cùng đồng nghiệp phỏng vấn lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh về những thách thức trong hành trình chuyển đổi số và xây dựng chính quyền số, nhóm của cô nhận được câu trả lời rằng yếu tố khó khăn nhất là công nghệ. Vì vậy, mức độ sẵn sàng của đội ngũ nhân sự trong hệ thống đã là khó khăn đầu tiên cần quyết. Cuối cùng, phải mất 3 năm, tỉnh Quảng Ninh mới khắc phục được một số tồn tại và giải quyết các vấn đề. 

Ví dụ thứ hai là nói về một ngành tưởng như không liên quan đến công nghệ và chuyển đổi số nhưng lại được đánh giá là doanh nghiệp có nhiều nỗ lực trong chuyển đổi số, cụ thể là ngành sản xuất gỗ và chế biến gỗ. Trong 2 năm dịch Covid-19, các doanh nghiệp không thể họp hành, thậm chí không thể trưng bày, khó bán hàng cho khách hàng nước ngoài. Ngành gỗ sau đó đã chuyển sang sử dụng nền tảng Zoom để gặp gỡ và giới thiệu hàng hóa mới cũng như bán hàng hóa của họ cho khách nước ngoài. Hiệp hội Chế biến Gỗ Thành phố Hồ Chí Minh (HAWA) đã thành lập nền tảng triển lãm trực tuyến HOPE. Hiện nay, các doanh nghiệp muốn phát triển đội ngũ giám đốc công nghệ thông tin kiêm vai trò giám đốc sản xuất để duy trì doanh số. 

Bà Thủy chia sẻ, trong nỗ lực của mình, họ nhận thấy thay vì hỗ trợ các giải pháp như quản lý số, marketing số thì nên tập trung phát triển những nhân sự chủ chốt cho cộng đồng trong ngành gỗ. Bà cho rằng ngành gỗ đang dần phát triển mạng lưới giám đốc công nghệ thông tin và được khuyến khích bởi nhiều chủ doanh nghiệp đang quan tâm hơn đến chuyển đổi số. 

Những trường hợp trên cho thấy, nhân sự được đào tạo bài bản đóng vai trò rất quan trọng trong chuyển đổi số. Do đó, giải quyết vấn đề trầm trọng về thiếu hụt nguồn nhân lực là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Cùng với đó, nguồn lực tài chính cũng không thể xem thường khi thực chuyển đổi số. Việc nguồn lực của các doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp nhỏ rất hạn chế khiến nhiều ý kiến cho rằng các doanh nghiệp cùng ngành nên liên kết với nhau vì cùng gặp khó khăn trong chuyển đổi số. 

Sau khi các doanh nghiệp kết nối, họ có thể tìm thấy một nhà cung cấp phù hợp để hợp tác nhằm cung cấp các sản phẩm có thể dùng chung, điều này sẽ giúp giảm chi phí chung. Để làm được điều này, vai trò của các hiệp hội sẽ trở nên rất quan trọng trong thời gian tới.